Prawo karne – podstawowe pojęcia i zasady

Prawo karne – istota, pojęcia i zasady

Prawo karne to jedna z gałęzi prawa, która reguluje kwestie karności – czyli sankcjonuje czyny zabronione, nakładając na sprawców określone kary. Obejmuje ono przede wszystkim zagadnienia odpowiedzialności karnej, rodzajów przestępstw oraz kar z nimi związanych. W artykule przedstawione zostaną podstawowe pojęcia i zasady prawa karnego.

1. Odpowiedzialność karne – co to znaczy?

Podmioty, które mogą ponieść odpowiedzialność karne to przede wszystkim osoby fizyczne – sprawcy przestępstwa. W niektórych przypadkach odpowiedzialnością karnej mogą jednak być obłożone również osoby prawne. Odpowiedzialność karne to ponoszenie konsekwencji za popełnione przestępstwo, co może skutkować orzeczeniem określonych kar – takich jak grzywny, pozbawienie wolności czy karę pieniężną.

1. Rodzaje przestępstw – czym się różnią?

Wyróżnia się kilka rodzajów przestępstw: przestępstwa karne – to czyny, za które grozi orzeczenie kary; przestępstwa skarbowe – popełnione na szkodę Skarbu Państwa; a także wykroczenia – mniej poważne, ale wciąż niezgodne z prawem, zachowania.

Poniżej znajduje się lista przykładów przestępstw, co do których obowiązują odpowiednie organy, procedury oraz sankcje:

• zabójstwo, gwałt oraz pobicia,
• kradzież, oszustwa oraz przestępstwa korupcyjne,
• posiadanie, produkcja lub dystrybucja nielegalnych substancji,
• przestępstwa przeciwko państwu (jak szpiegostwo),
• przestępstwa popełnione za pośrednictwem sieci komputerowej,
• czyny terrorystyczne.

1. Kary stosowane w prawie karne – co można otrzymać?

Celem orzekania kar w prawie karne jest odstraszenie od przestępczych zachowań, a także zadośćuczynienie dla ofiar, które doznały szkody na skutek przestępstwa. W zależności od rodzaju przestępstwa i okoliczności, sprawca może otrzymać jedną z sankcji:

• grzywnę – pieniężną karę, której wysokość jest określana w prawie,
• pozbawienie wolności – skazanie na określony czas przebywania w więzieniu,
• kara pozbawienia wolności w zawieszeniu – orzeczenie kary więzienia, które jednak nie zostaje natychmiast wykonane,
• prace społeczne – orzeczenie wykonywania nieodpłatnej pracy społecznej,
• zabronienie prowadzenia określonej działalności – np. prowadzenia samochodu,
• przepadek mienia – pozbawienie skazanego posiadanych rzeczy.

1. Termin przedawnienia przestępstwa – do kiedy można skazywać?

Przedawnienie to termin, po którym określone przestępstwo nie może już być ścigane przez organy, nawet jeśli jego sprawca nie został dotąd ukarany. Każde przestępstwo określa się z osobna, w stosunku do którego określenia ulega przedawnienie. W Polsce, termin przedawnienia przestępstw wynosi:

• 20 lat – dla najpoważniejszych przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu,
• 15 lat – dla wybranych przestępstw przeciwko wolności i nietykalności cielesnej,
• 10 lat – dla przestępstw, za które groziłoby skazanie na karę więzienia co najmniej na 5 lat,
• 5 lat – w pozostałych przypadkach, np. w przypadku kradzieży czy oszustwa.

1. Zasada domniemania niewinności – co oznacza?

Zasada domniemania niewinności to zasada prawa karnego, która głosi, że każdy, kto jest oskarżany o przestępstwo jest niewinny, dopóki jego winę nie udowodni odpowiedni organ. Oznacza to, że osoba oskarżona o przestępstwo ma prawo do obrony, jest traktowana bezstronnie i musi zostać uznana za winną dopiero po udowodnieniu jej winy. Zasada ta jest jedną z najważniejszych zasad prawa karnego i warunkiem demokratycznej państwowości.

Podsumowanie

Prawo karne reguluje kwestie odpowiedzialności karnej, rodzajów przestępstw oraz kar z nimi związanych. Odpowiedzialność karne to ponoszenie konsekwencji za popełnione przestępstwo, co skutkuje orzeczeniem określonych kar. W prawie karnym wyróżnia się przestępstwa karną, skarbowe oraz wykroczenia, a rodzaje kar to m.in. grzywna, pozbawienie wolności, prace społeczne czy też przepadek mienia. Przedawnienie przestępstwa to termin, po którym przestępstwo nie może być już ścigane przez organy, a zasada domniemania niewinności mówi, że każdy oskarżony jest niewinny, dopóki jego winy nie udowodni odpowiedni organ.